Google vecht voor het recht boeken te scannen
Rechtbank in New York buigt zich over bezwaren van talloze belanghebbende auteurs en uitgevers

Twaalf miljoen boeken heeft Google al gescand. Vandaag zet Google misschien een van de laatste stappen op weg naar een digitale Bibliotheek van Alexandrië.

Rotterdam, 18 febr. Tussen 400.000 en 700.000 boekrollen bevatte de Koninklijke Bibliotheek van Alexandrië op zijn hoogtepunt in de eerste eeuw voor Christus. De verzameling van Ptolemaeus II was de grootste in de klassieke Oudheid. Het verhaal gaat dat de koning elk schip en elke handelskaravaan liet doorzoeken op onbekende boeken. Ptolemaeus II vorderde de manuscripten en gaf de eigenaren kopieën terug.

Is Google de 21ste eeuwse Ptolemaeus II? Tegenstanders van het ambitieuze Google Book Search-project zullen zeggen van wel. Het internetbedrijf bouwt al zes jaar aan een digitale versie van de Bibliotheek van Alexandrië. Google heeft inmiddels 12 miljoen boeken gescand uit bibliotheken in met name de VS en Engeland. De eigenaren krijgen hun boeken terug, maar Google, zeggen critici, krijgt alle vrijheid om de werken te exploiteren. Bijvoorbeeld door verkoop van (digitale) boeken en abonnementen op de database.

Voordat Google zijn verzameling digitale boeken echter te gelde kan maken, moet eerst een einde komen aan het juridische gevecht met uitgevers en auteurs. Zij verwijten Google dat het eerst boeken scant en daarna pas om toestemming vraagt. Het bedrijf claimt echter dat het gaat om fair use. Het gevecht kan nog lang duren, maar vanavond kan in New York ook de laatste zitting beginnen in een slepende procedure.

Rechter Denny Ching, die vorig jaar megafrauder Madoff veroordeelde tot 150 jaar cel, hoort vandaag in een groepsgeding (class action) niet alleen Google en vertegenwoordigers van Amerikaanse auteurs en uitgevers, maar ook het Amerikaanse ministerie van Justitie, concurrenten als Microsoft en Amazon en een tiental andere partijen.

De zaak gaat over de hernieuwde schikking die Google en twee organisaties namens auteurs en uitgevers zijn overeengekomen. Daarmee is 125 miljoen dollar (92 miljoen euro) gemoeid. Het internetbedrijf, de Authors Guild en de Association of American Publishers hebben eind vorig jaar afgesproken dat Google alleen boeken die niet meer te koop zijn in de boekhandel mag weergeven en exploiteren. Volgens de nieuwe overeenkomst krijgen rechthebbenden 63 procent van de opbrengsten uit Google Book Search.

De schikking is beperkt tot de VS, Groot-Brittannië, Canada en Australië. Ook boeken (van niet-Amerikaanse uitgevers) die zijn geregistreerd bij het Amerikaanse Copyright Office vallen onder de schikking. Om hoeveel (vertaalde) Nederlandse werken het gaat is onduidelijk. De Nederlandse Vereniging van Uitgevers (NUV) en de Europese zusterorganisatie FEP hebben hierover vragen gesteld.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie is zeer kritisch over de schikking. Vorige week nog waarschuwde het ministerie dat het akkoord slecht is voor de concurrentie. Dat zegt ook de Open Book Alliance. "De deal maakt Google tot de nieuwe supermacht op de online boekenmarkt." Het ministerie van Justitie vindt ook dat de schikking Google een oneerlijk voordeel kan geven op de internetzoekmarkt, die het toch al domineert, door het een "reservoir van menselijke kennis" te geven dat zijn concurrenten nooit kunnen dupliceren
Verder vragen critici zich af of een groepsgeding de juiste manier is om dit geschil te beslechten. Bij zo'n geding treden de partijen, in dit geval de Authors Guild en de Association of American Publishers, op namens de gehele 'klasse' van auteurs, respectievelijk uitgevers. Ten eerste vertegenwoordigen zij met name de literaire wereld, terwijl Google ook veel wetenschappelijke werken scant. En ten tweede, zeggen de critici, moet niet een federale rechter in New York, maar het Amerikaanse Congres zich uitspreken over een verstrekkende zaak als deze.

Niet elk boek in de bibliotheek van Google is overigens illegaal. Werken waarvan het auteursrecht is verlopen bevinden zich in het publieke domein (circa 2 miljoen boeken bij Google). Daarnaast hebben sommige uitgevers van auteursrechtelijk beschermde werken toestemming gegeven voor opname in de database (ook 2 miljoen). Op de overige 8 miljoen boeken is de schikking mogelijk van toepassing.

Een onbekend deel van die laatste categorie betreft zogenoemde verweesde werken (orphan works). Ze zijn geschreven minder dan zeventig jaar na de dood van de maker, en worden dus nog beschermd door het auteursrecht. Maar niemand weet meer wie dat recht bezit. Erfgenamen zijn zoek, uitgevers failliet gegaan. Er zijn vrijwel geen officiële auteursrechtinstanties. Juist dit probleem is voor Google reden om niet vooraf rechthebbenden om toestemming te vragen (opt-in) maar achteraf werk van partijen die bezwaar maken te verwijderen uit de database.

"Dit probleem van de orphan works is al veel langer een sta-in-de-weg bij grootschalige digitaliseringsprojecten", schreef de Amsterdamse hoogleraar informatierecht Bernt Hugenholtz in december in het Nederlandse Juristenblad Hij noemt onder meer de Databank Digitale Dagbladen van de Koninklijke Bibliotheek, en het Europeana-project, de Europese tegenhanger van Google Books.

Naast de genoemde bezwaren ziet Hugenholtz ook privacyproblemen. "Als binnenkort de gehele wereldbibliotheek online gelezen wordt, dienen er stevige garanties te bestaan dat Google niet stiekem over de schouders van zijn lezers meekijkt", aldus de hoogleraar.

Volgens Hugenholtz ligt een vergelijkbare Google-deal als vandaag in New York wordt besproken niet snel in het verschiet in Nederland. Het instrument van de class action-schikking is hier onbekend. Verder is het auteursrecht in Europa geregeld per land. Google zou in elk land een los akkoord moeten sluiten. Ook is hier geen organisatie die collectief de digitale rechten van auteurs en uitgevers beheert. Dat maakt Google's Bibliotheek van Alexandrië voor Nederlandse lezers voorlopig een teleurstelling.

Jan Benjamin in NRC Handelsblad, 18 februari 2010

+ + +

Nederlandse auteurs

De Nederlandse Stichting Lira, die auteursrechten beheert voor auteurs en vertalers, heeft 18.000 Nederlandse auteurs een brief gestuurd met informatie over Google Books; 6.500 zijn aangesloten bij de stichting. Circa tweederde heeft zijn digitale rechten aan Lira overgedragen.

Voor hen heeft Lira besloten mee te doen met de schikking. Als die wordt goedgekeurd, kan Lira een schadevergoeding van 60 euro per gescand werk incasseren en uitkeren aan de auteur. Lira wil voor auteurs een verzoek tot Non Display Use indienen. Dat betekent dat een auteur inspraak houdt en zelf kan bepalen of zijn werk getoond mag worden. Grootste bezwaar van Lira is dat nog steeds onduidelijk is welke vertaalde werken van Nederlandse auteurs er precies onder vallen.

Schrijver Marcel Möring is fel tegenstander van de schikking. Eerder zei hij: "Het voelt alsof Google je garage binnenstapt, je Mercedes meeneemt en zegt: er stond toch nergens dat het niet mocht?"

Maartje Somers in NRC Handelsblad, 18 februari 2010

____________________________________________________________
Dit bericht is verzonden via [log in to unmask]
        Aanmelden? Afmelden? Info? Vacature plaatsen?
Zie de NEDBIB-L website op http://nedbib.reuser.biz/

Lijstbeheerder: Arno H.P. Reuser    [log in to unmask]

 EEN ANTWOORD GAAT STANDAARD NAAR ALLE LIJSTDEELNEMERS
           Wellicht is uw antwoord alleen zinvol voor de vragensteller
                              Houd hier a.u.b. rekening mee!